Οι Κοινωνικές
Επιστήμες Στα Χρόνια της Κρίσης
Το παρόν άρθρο δεν έχει σκοπό να
θρηνήσει για τις – πραγματικά – τεράστιες απώλειες του - ισχνού έτσι κι αλλιώς
- χώρου των κοινωνικών επιστημών στη χώρα μας στα χρόνια του νεοφιλελευθερισμού
(βλέπε συγχώνευση του Ε.Κ.Κ.Ε., παντελής έλλειψη κοινωνιολόγων σε θεσμούς
εκπαίδευσης, υγείας, σωφρονιστικών καταστημάτων κ.α.).
Ως κοινωνιολόγος εργαζόμενη στην
δευτεροβάθμια εκπαίδευση θα μιλήσω απλώς για την πραγματικότητα που βιώνω
διδάσκοντας το μάθημα της Πολιτικής Παιδείας και των Βασικών Αρχών Κοινωνικών
Επιστημών (ανθρωπιστικής κατεύθυνσης) στη Β΄Λυκείου για δεύτερη χρονιά, καθώς
και για τα μαθήματα της Κοινωνιολογίας και της Ιστορίας των Κοινωνικών
Επιστημών στη Γ’ Λυκείου.
Μπαίνω λοιπόν πέρυσι για πρώτη
φορά να διδάξω Πολιτική Παιδεία στη Β’ Λυκείου εν μέσω της αλήστου μνήμης
Τραπέζης Θεμάτων και βαθμολογικού εκφοβισμού- ή πειθαρχίας, ό,τι προτιμάτε.
Εφηβοι μαγκωμένοι που κρατούν σημειώσεις και μαθαίνουν – μηχανικά πολλές φορές,
εντάξει συμβαίνει με πολλά μαθήματα αυτό, και παρά τις προσπάθειές όλων μας –
τα απαιτούμενα στο μάθημα. Και προχωρώ – σιγά και ταπεινά, καθότι δεν έχουμε
και βιβλίο από την αρχή της χρονιάς. Κι όσο προχωρώ, φρίττω. Τι βλέπουν τα
ματάκια μου : Σταχυολογώ απλώς, αλλιώς θα
χαθούμε : - Ότι «η προσαρμογή είναι ένδειξη έξυπνου ανθρώπου». (σελ. 15) Βέβαια, για να είμαστε δίκαιοι, κάπως τα μπαλώνει παρακάτω μιλώντας για ενσυνείδητη αμφισβήτηση του συστήματος. Και στο παράθεμα κάτι λέει για τα ιδιαίτερα προικισμένα άτομα τα οποία πάσχουν στο κοινό περιβάλλον. Αλλά: «τα παραθέματα δεν τα μαθαίνουμε απέξω, έτσι κυρία;¨» Είπαμε, το σύμπαν και η βλακεία είναι απέραντα, κι εμείς κάπου εκεί μέσα πρέπει να ζήσουμε.
- Ότι η «αντίδραση του ατόμου που αδικείται είναι είτε νόμιμη κοινωνική συμπεριφορά είτε παράνομη αντικοινωνική συμπεριφορά»(σελ. 18) Δηλ. επαναστατική αποκλείεται; καθόσον οι επαναστάτες πάντα αντικοινωνικά και παράνομα στοιχεία ήτανε (αχ! Χομπσμπάουμ, αχ ! Ρομπέν των Δασών!!).
- Ότι «Το έγκλημα είναι βιολογικό φαινόμενο» (σελ. 20). Από την εποχή του Λομπρόζο μάλλον. Και των ναζί ίσως-ίσως.
- ‘Ότι «Αφού είναι τόσα πολλά τα μειονεκτήματα του δανεισμού, τότε γιατί το κράτος δανείζεται;…» (σελ.40) και ακολουθεί η εξήγηση ότι, ούτε λίγο ούτε πολύ, όλοι μαζί τα τρώμε, αντιπρόσωποι του λαού και ψηφοφόροι και να, θα μας πληρώνουν οι μελλοντικές γενιές. Αντε μετά ο πιτσιρικάς να με δεί εμένα ή τους άλλους συναδέλφους μου ή τους γονείς του με ένα – σχετικό – σεβασμό. Αλλά – πάλι για να είμαστε δίκαιοι – παρακάτω επισημαίνει ο γίγας συγγραφεύς : «Κάθε οικονομική κρίση γεννά ευκαιρίες»
Συμπέρασμα : ευτυχώς που
καταργήθηκε η Τράπεζα Θεμάτων και μπόρεσα και έκανα μερικές συζητήσεις και
πρόβαλλα και κάποια βιντεάκια σχετικά και δεν ολοκλήρωσα την ύλη ως όφειλα,
διότι και στο κεφ. 7 για την Ελληνική οικονομία με περίμεναν εκπλήξεις ουχί
ευχάριστες για τη νοημοσύνη μου – αν και δεν είμαι ιδιαίτερα προικισμένο άτομο.
Οσον αφορά το βιβλίο «Βασικές
Αρχές των Κοινωνικών Επιστημών» και οι ίδιοι οι μαθητές /τριες εκτίμησαν το
απλό και επιστημονικό κείμενο, τη μετριοπάθεια στις απόψεις και κυρίως: οι
μαθητές /τριες της ανθρωπιστικής κατεύθυνσης που τώρα είναι στην Γ’ λυκείου
ΘΥΜΟΥΝΤΑΙ πολλά πράγματα από αυτό το μάθημα. Όμως γιατί να είναι εκτός ύλης η
οικονομική σκέψη του Μάρξ ή των Κέυνς – Γκαλμπρέιθ; Πόσο πιο σημαντική είναι η
αρχαιογνωσία Ξενοφών – Αριστοτέλης; Μήπως αλληλοεπικαλυπτόμεθα με τους
αγαπητούς φιλολόγους;
Και έρχομαι στην Γ’ Λυκείου τώρα.
Το βιβλίο «Ιστορία των Κοινωνικών Επιστημών» το είδα, το καμάρωσα, αλλά δεν το
διδάσκω, γιατί πρέπει να φορτωθώ και 4 ώρες υπερωρία. Θεωρώ ότι το συγκεκριμένο
εγχειρίδιο είναι κουραστικό για μάθημα γενικής παιδείας. Αναλύει κάθε θεωρία
κοινωνιολογική, οικονομική, κοινωνικής ψυχολογίας, κοινωνικής ανθρωπολογίας,
χωρίς να τις συνδέει με θεσμούς και φαινόμενα ώστε να αντιληφθεί και ο πλέον
καλοπροαίρετος μαθητής ΓΙΑΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΤΟ ΔΙΔΑΣΚΟΜΑΙ ΕΣΤΩ ΚΑΙ ΜΙΑ ΩΡΑ; Μήπως
έτσι όπως μπαίνει στην διδακτική διαδικασία αποτελεί ένα ακόμη ημίμετρο που
βλάπτει αντί να ωφελεί την υπόθεση των κοινωνικών επιστημών; Σκέπτομαι σε αυτό
το σημείο το παλιό «Απλά μαθήματα Κοινωνιολογίας» της Βίκας Γκιζελή. Σε αυτό το
ύφος θα έπρεπε να απευθύνεται ένα βιβλίο που φιλοδοξεί να κρατήσει την προσοχή
των μαθητών για μία ώρα την εβδομάδα. Η επιλογή της ύλης εμπεριέχει και πάλι
και ολίγη από αρχαιογνωσία (κεφ.1) και γίνεται μία προσπάθεια τέλος πάντων να
περιλάβουμε τα βασικότερα σε σύνδεση, όσο είναι εφικτό, με σύγχρονα κοινωνικά
φαινόμενα.
Επίσης κάτι που δεν καταλαβαίνω: γιατί πρέπει
οι μαθητές στα μαθήματα των κοινωνικών επιστημών όλων των τάξεων να διδάσκονται
ξανά και ξανά για το διαφωτισμό. Θεωρώ ότι αυτό το κεφάλαιο είναι σημαντικό αλλά
πρέπει να εξαντλείται στο μάθημα της Ιστορίας σε σύνδεση με τη Γαλλική
Επανάσταση και διεξοδικά μάλιστα . Η νεότερη Ευρωπαϊκή Ιστορία είναι
μεγάλης σημασίας για την κατανόηση του παρόντος – εδώ χρειαζόμαστε μία σύμπραξη
στην κριτική των βιβλίων Ιστορίας με τους φιλολόγους. Εμείς ως κοινωνιολόγοι
πρέπει να προχωρούμε και να διαπραγματεύομαστε τα μετά τη νεωτερικότητα
κεφάλαια στην κοινωνική σκέψη.
Οσο για το πολυσυζητημένο θέμα
«λαθρομετανάστες» που εμπεριέχεται ως όρος – απαράδεκτος βεβαίως – στο βιβλίο
είναι ενδεικτικό της προχειρότητας με την οποία αντιμετωπίστηκε το θέμα
«διδασκαλία των κοινωνικών επιστημών». Γιατί το βιβλίο έχει κυκλοφορήσει από το
1999. Και ο προβληματισμός του ενέχει και το ιδεολόγημα του εκσυγχρονισμού –
πόσο μακρινό μας φαίνεται σήμερα!! Γενικά το όλο φαινόμενο της μετανάστευσης
κ.λπ., περιγράφεται σαν «… μία ιστορικής μορφής διαδικασία που οφείλει να
συμπορεύεται με την όλη προσπάθεια της κοινωνίας να ενταχθεί ομαλά στις
οικονομικοπολιτικές δομές της Ευρωπαϊκής Ενωσης» (σελ.201)
Ερχομαι τώρα στο βιβλίο της
Κοινωνιολογίας που έως πέρυσι διδασκόταν ως μάθημα Γενικής Παιδείας και τώρα διδάσκεται
στις κατευθύνσεις ανθρωπιστικών και οικονομικών σπουδών. Είναι ένα δοκιμασμένο
και άρτιο εγχειρίδιο, κατά την ταπεινή μου άποψη πάντα. Όμως, όπως κάθε άλλο
μάθημα που δεν εξετάζεται πανελλαδικά, απαξιώνεται και ο διδάσκων πρέπει να μετέλθει
παντός είδους εφευρημάτων για να τραβήξει την προσοχή των μαθητών. Βέβαια, σε
αντιστάθμισμα, έχουμε την ελευθερία να διαπραγματευτούμε το μάθημα με όποιο
τρόπο κρίνουμε πρόσφορο, έργο δύσκολο βεβαίως.
Σημαντικό είναι τέλος, ανεξάρτητα
από τη στάση που παίρνουμε για το σύστημα
εισαγωγής στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση και μακριά από συντεχνιακά
συμφέροντα να δούμε ΣΟΒΑΡΑ τις κοινωνικές επιστήμες ως προαπαιτούμενο
μάθημα εξεταζόμενο για την εισαγωγή των μαθητών /τριών στις σχολές
ανθρωπιστικής κατεύθυνσης αλλά και στις αστυνομικές και στρατιωτικές σχολές ΟΠΩΣΔΗΠΟΤΕ.
Οχι ότι ο ρατσισμός και η ξενοφοβία αντιμετωπίζονται με από καθέδρας μαθήματα,
αλλά είναι ένα βήμα για να επανα-κατασκευάσουμε την κοινωνική πραγματικότητά
μας νομιμοποιώντας επιτέλους τη γνώση ότι όλοι έχουμε δικαίωμα σε αυτή τη γη,
κανείς δεν είναι λαθραίος ούτε κατώτερος από κανέναν άλλο. Μήπως και γλιτώσουμε
καμία κυρία Αναστασία Τσουκαλά από το όνειδος να δίνει διαλέξεις σε μελλοντικά
όργανα της τάξης τα οποία αναφωνούν υπερηφάνως : «Είμαστε φασίστες, υπάρχει
πρόβλημα;»
Είμαι η
Ασημίνα Βλάχου
κοινωνιολόγος στο 3ο
ΓΕΛ Πολίχνης
ΚΑΙ ΕΧΩ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΜΕ ΟΛΑ
ΑΥΤΑ!!!
